Miljarden in waterstof zet machtsverhoudingen op scherp

Nieuwsuur onderzocht recent in hoeverre het investeren van vele miljarden euro’s in een groene waterstofeconomie de machtsverhoudingen op scherp zet. Wordt waterstof ooit rendabel, zit iedereen in de industrie er nu echt op te wachten en worden er niet nieuwe monopolieposities gecreëerd?

Gasunie kwam onlangs met een nogal opzienbarende waarschuwing bij het programma Nieuwsuur. Nu de subsidies voor groene waterstof vanuit de Nederlandse overheid en de EU langzaam maar zeker steeds concreter worden, moet de overheid volgens Gasunie eisen en voorwaarden gaan stellen aan de te verstrekken subsidies. Gebeurt dat niet, loopt de overheid het risico dat zeggenschap in de waterstofmarkt verliest.

Wie betaalt wat?

Nieuwsuur richtte zich in het onderzoek op het NortH2 project dat in Groningen wordt gerealiseerd. Om voldoende groene energie voor de nog te bouwen waterstoffabriek te kunnen inzetten, zal er in tot 2050 voor enkele tientallen gigawatts aan windmolenparken worden aangelegd. Waarschijnlijk meer dan helft van de gewenste wind op zee, zit dan in het NortH2 project. De kosten daarvan: vele tientallen miljarden euro. Maar wie wat precies gaat betalen, is nog onduidelijk.

Nooit besproken

De politiek maant de leden van het NortH2 consortium aan tot haast, maar laat zich niet informeren over de kostenverdeling, zo schrijft Nieuwsuur, ondanks de prominente rol van het overheidsgeld in de subsidies. Het hele NortH2-project is de Twee Kamer überhaupt nog nooit besproken.

Bij de participerende bedrijven in het project ligt dat heel anders: die leggen verantwoording af naar hun aandeelhouders. Voordat zij akkoord gaan met miljardeninvesteringen, willen ze namelijk wel degelijk geïnformeerd worden. Gasunie zit als staatsbedrijf precies tussen de overheid en het bedrijfsleven in. Shell windt er in de tussentijd geen doekjes om: het bedrijf laat op haar website duidelijk weten dat Shell een leidende positie in de waterstofeconomie wil innemen. Als er geen duidelijk debat wordt gevoerd over de toekomst van de waterstofeconomie loopt de overheid het risico mee te betalen aan de toekomstige monopolie-positie van Shell.

Kosten-baten

Gasunie heeft inmiddels 1,5 miljard euro toegezegd gekregen van de overheid om te investeren in het gereed maken van gasleidingen voor het transport van waterstof. Een kosten-baten analyse van dat project is er echter niet. Volgens het kabinet is die 1,5 miljard een investering in de waterstofeconomie in het algemeen en niet alleen voor het NortH2 project. Gasunie geeft echter aan dat beide projecten onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Voldongen feit

Nieuwsuur concludeert dat de Nederlandse overheid doet alsof de waterstofeconomie al een voldongen feit is. Maar de toekomst van groene waterstof is nog onzeker en hangt bovendien van diverse partijen af. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met de overheidsinvesteringen in het leidingnetwerk op het moment dat noodzakelijke vervolgstappen niet worden uitgevoerd?

Direct gunnen

Een ander interessant voorbeeld dat Nieuwuur aanhaalt is de vergunningsprocedure voor het aanleggen van de wind op zee parken. Om sneller te kunnen beginnen met de bouw wil het NortH2 consortium graag dat een deel van een NAVO-oefenterrein ten noorden van het Waddengebied direct gegund wordt voor het project. Daarmee zouden de officiële regels voor het aanbestedingsproject vermeden kunnen worden. Het is echter de vraag of het verstandig is om een substantieel deel van de nationale windmarkt in handen van een commercieel consortium te geven. Een dergelijke constructie zou namelijk gevolgen kunnen hebben voor de competitiviteit van de windmarkt.

Lees het complete verhaal hier. Een kortere versie vind je hier.