Risicovolle bedrijven die milieuschade veroorzaken en failliet gaan, wentelen de kosten af op de samenleving. Daarom wil de overheid de risico’s afdekken met een financiële zekerheidsstelling. Denk aan een bankgarantie, verzekering of waarborgfonds. Brancheorganisaties zijn tegen en pleiten voor preventieve maatregelen en verbeterd toezicht en handhaving. En zou de financiële zekerheidsstelling ook niet moeten gelden voor de kosten van ontmanteling? Zeker nu bedrijven die fossiel gerelateerd zijn door de overgang naar een koolstofarme economie gaan verdwijnen.
Directe aanleiding voor de verplichte invoering van de financiële zekerheidsstelling zijn de faillissementen van Chemie-Pack en Thermphos. De overheid draaide op voor de hoge kosten voor het opruimen van de schade aan het milieu: circa 65 miljoen euro bij Chemie-Pack en circa 130 miljoen euro bij Thermphos.
De bedrijven beschikten zelf niet over voldoende middelen en gingen failliet. Dit is in strijd met het beginsel van het milieubeleid dat de vervuiler betaalt. De regering wil dit in de toekomst voorkomen. Daarom heeft ze onderzocht of de regels van het Omgevingsbesluit voor het stellen van financiële zekerheid moeten worden aangescherpt.
Ontmanteling
Het leidde tot een wetsvoorstel om een financiële zekerheidsstelling te verplichten in plaats van de keuze aan het bevoegd gezag over te laten. Het wetsvoorstel van het ministerie van IenW om financiële zekerheidsstelling te verplichten, richt zich echter niet op de buitengebruikstelling en ontmanteling van fabrieken en installaties. Dat is wel het geval in de nucleaire sector, weet Jan van den Heuvel, voormalig bestuursvoorzitter van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) en oud-directeur van DCMR Milieudienst Rijnmond.
Fossiele bedrijven
Het lijkt hem verstandig als de overheid ook beleid voor buitengebruikstelling en ontmanteling voor andere sectoren gaat formuleren. “Zeker met het oog op de grote transitie die Nederland te wachten staat in verband met de klimaat, energie en stikstofproblematiek. Bedrijven die fossiel gerelateerd zijn zullen op de duur verdwijnen.”
Zorgen bedrijfsleven
Het wetsvoorstel leidt tot zorgen in het bedrijfsleven. Eind december 2020 sloot de internetconsultatie waarbij verschillende brancheorganisaties hun standpunten inbrachten. VNO-NCW en MKB-Nederland vinden de verplichting niet nodig. Het wetsvoorstel om majeure risicobedrijven te verplichten om geld te reserveren voor de kosten van eventuele calamiteiten bevat volgens de twee ondernemersorganisaties te veel onduidelijkheden en onzekerheden.
Landelijke afspraken
De verplichting doet volgens hen geen recht aan bedrijven die veilig en verantwoord ondernemen hoog in het vaandel hebben staan. “Het wetsvoorstel ademt een sfeer van wantrouwen uit. Het is een wrang signaal naar het bedrijfsleven dat het samenwerkingsverband Safety Delta Nederland heeft opgericht.”
Doel is dat de Nederlandse (petro)chemische industrie in 2030 de veiligste ter wereld is. De brancheorganisaties benadrukken dat de overheid is nu al bevoegd om financiële zekerheidsstelling op te leggen in situaties waarin er kans is op milieuschade. Ze vinden het beter om daar landelijke afspraken over te maken. “Dit zou een beloning zijn voor bedrijven die veilig ondernemen, en een stok achter de deur voor bedrijven die zwak presteren op dat gebied.”
Ook zou er onderscheid moeten worden gemaakt tussen historische en toekomstige milieuschade. “Want als een bedrijf dat zich netjes gedraagt wordt aangesproken op schade van decennia geleden, is de hoogte van de zekerheidsstelling astronomisch.”
